طب شیعه

ویشن؛ پاک کننده و تقویت کننده ریه و معده و کبد و روده ها( خیلی گرم و خشک ) مفید برای سردمزاجها

 مرحوم دکتر سید جلال مصطفوی کاشانی

 آویشن یکی از گران بهاترین گیاهان دارویی روی زمین است، زیرا مواد گوناگون و فوق العاده مؤثری در آن وجود دارد که بدون اغراق به اندازه مجموعه داروهای یک داروخانه در وجود آدمی تأثیر و در درمان بیماری های مختلف اعجاز می کند.

 ۱- خواص دارویی آویشن

 آرنوزان استاد و پروفسور عالیقدر فرانسوی، که در خارج از مرزهای فرانسه نیز شهرت و معروفیت به سزایی دارد، در کتاب درمان شناسی؛ و نیز پلانشون، پروفسور و استاد دانشکده داروسازی مون پلیه، در کتاب مفردات پزشکی، هم چنین پارتوریه، استاد و متخصص بیماری های کبد، در کتاب درمان بیماری های کبد به وسیله گیاهان طبی، چنین می نگارند:

 ۱٫ آویشن مقوی معده و اعصاب است و به علت عطر و طعم مطبوعی که دارد، یک داروی اشتهاآور و هاضم غذا است.

 ۲٫ آویشن یک داروی ضد تشنج (آنتی اسپاسمودیک) است و تعداد زیادی از بیماری های مختلف که ظاهرا هیچ گونه شباهتی با یکدیگر ندارند و همه آن ها به علت تشنج رگها و ماهیچه های صاف و مجاری داخلی بدن بروز می کنند را معالجه می کند. از اینجا، اهمیت آویشن در طب امروز معلوم می شود.

 ۳٫ آویشن گازهای روده ها را جذب کرده و از بین برده و در درمان نفخ معده و روده ها مؤثر است.

 ۴٫ آویشن گردش خون را تحریک و جریان آن را منظم می کند.

 ۵٫ آویشن هوش و قوه ادراک را زیاد می کند.

 ۶٫ آویشن اعمال اعضای جنسی را در بدن تحریک و تقویت می کند.

 ۷٫ آویشن در درمان بیماری های ریوی، زکام، برونشیت، آسم، گریپ، سیاه سرفه و آنژین مفید بوده و خلط آور خوبی است.

 ۸٫ آویشن ترشح آب دهان، ترشح عرق و ترشح بول را زیاد می کند و از این لحاظ آن را در بیماریهای مربوط مورد استفاده قرار می دهند.

 ۹٫ آویشن به عقیده شابرول و پارتوریه، متخصصان بیماری های کبد، ترشح صفرا را زیاد می کند و آن را به جریان می اندازد، بنابراین، سلول های کبد را به کار و فعالیت وامی دارد و در این مورد اصطلاحا می گویند کلرتیک است.

 ۱۰٫ آویشن قاعده آور (مدر طمث) است و در بانوانی تجویز می شود که قاعده آنان بند آمده است، یا اینکه ترشحات سفید در آن ها دیده می شود.

 ۱۱٫ آویشن به علت وجود تیمول که در آن است یک ضد عفونی و ضد انگل قوی است و انواع کرم های روده از قبیل تریکوسفال آنکیلوستوم و اکسیور (کرمک) را می کشد و علاوه بر کشتن کرم ها، تخم کرم را نیز از بین می برد.

 ۱۲٫ از آویشن، اسانسی می گیرند که مسکّن بسیار خوبی برای درمان دردها است و این اسانس را در ترکیب بم ترانکیل و بم اپودلدوک که پمادهای مسکّن خیلی مؤثری هستند، داخل کرده و به طور موضعی آن را استعمال می کنند (به پوست بدن می مالند).

 ۱۳٫ شستن سر با جوشانده غلیظ آویشن (ده گرم آویشن را در صد گرم آب جوشانیده، صاف کرده به کار برند) موجب جلوگیری از ریزش موی سر و تقویت پیازهای آن می شود و اگر به آن مداومت کنند موی سر را می رویاند.

 ۱۴٫ از همه این خواص مهم تر، خاصیتی است که در رأس همه قرار دارد و آن وجود آنتی بیوتیک های قوی در آن است. در کتاب مفردات پزشکی دراین باره صریحا آمده است: «آویشن ضد باکتری و ضد عفونی کننده قوی است»، هم چنین آرنوزان در کتاب خود می نویسد: «دارای خواص ضد عفونی کننده خیلی قوی است»، به همین جهت آن را مثل آنتی بیوتیک ها در بیماری های میکروبی و عفونت های داخلی بدن (به طور جوشانده یا دم کرده) تجویز می کنند و نیز از اسانس آن یک نوع ادکلن، به منظور ضد عفونی کردن و نیز صابون های مایع و جامد برای تمیز کردن دست ها در اعمال جراحی ساخته شده است. آویشن هم چنین برای حفاظت و نگهداری گوشت به کارمی رود.

 دو تن از دانشمندان موسوم به لیون و لوازو ترکیب زیر را جهت ضد عفونی کردن دهان تجویز کرده اند:

 تیمول ۲۵/ ۰ گرم + فنول ۱ گرم + اسید بوریک ۲۵ گرم + تنتوراکالیپتوس ۱۰ گرم + آب ۱۰۰۰ گرم

 ۱۵٫ برای تقویت عمومی بدن و به کار انداختن اعمال پوست بدن، ۵/ ۰ گرم تا ۲ گرم اسانس آویشن را با ۳۰۰ گرم کربنات دوسود مخلوط کرده در وان حمام می ریزند و بدن را در آن حمام می دهند و از این راه، بیماران مبتلا به روماتیسم اثرات خوب از آن گرفته اند.

 ۱۶٫ اسانس آویشن را برای بی حس کردن دندان کرم خورده تجویز می کنند، به این طریق که مقدار کمی پنبه بر سر چوب باریکی پیچیده و مقدار خیلی جزئی از اسانس را به آن آلوده و به داخل دندان کرم خورده می مالند، درد را برطرف می کند.

 شما کدام یک از محصولات را در لابراتوارهای امروزه دنیا سراغ دارید که بتواند با آویشن، این گیاه پیش پاافتاده که به طور خودرو در بیابان ها و تپه ها می روید، رقابت کند و این همه خواص طبی داشته باشد.

 ۲- مصرف روزانه آویشن

 ده تا پانزده گرم آویشن را در یک لیتر آب جوشان دم کرده و پنج تا شش فنجان آن را در روز تناول کنید؛ دم کرده رقیق آویشن را می توان جانشین چای صبح و عصر کرد و آن را با عسل شیرین کرده و خورد.

 آویشن بر دو نوع است؛ یکی آویشن شیرازی و دیگری آویشن کوهی که نوع اخیر، عطر، تندی، تیزی و قوت بیشتری دارد. یک نوع شبیه به آن نیز وجود دارد که به اسم کاکوتی معروف است. آویشن را در تبریز و شهرهای آذربایجان ککلیک اوتی و در همدان آذربه می گویند و به عربی صعتر می گویند.

 ۳- جایگاه آویشن در پزشکی کهن

 اگر کتاب های پزشکی و داروسازی را ورق بزنیم و به عقب برگردیم، به موقعی می رسیم که کتاب قانون ابن سینا، در دانشکده های پزشکی اروپا، تدریس می شد. خواص آویشن را، که در اینجا ذکر کردیم، در کتاب قانون نیز عینا خواهیم یافت، با این تفاوت که همه این خواص در قانون ابن سینا دیده نمی شود و با مطالعاتی که پس از آن پزشک بزرگوار و نابغه دوران، توسط پزشکان و محققان ایرانی صورت گرفته است، خواص دیگری نیز برای آن کشف کرده اند.

 چنان که گفتیم جامع ترین کتاب طب گیاهی کتاب تحفه حکیم مؤمن است، که در عصر شاه سلیمان صفوی توسط پزشک عالی قدر ایرانی، میر محمد مؤمن تألیف شده است. از آن دوران به این طرف، که مدت سه قرن می گذرد، مطالب این کتاب، که به منزله جواهر گران بهایی است، همواره مورد استفاده پزشکان اروپا بوده و درباره هر کلمه و هر مطلب آن، مطالعات و تحقیقات دقیق به عمل آورده موافقت ها و مخالفت ها کرده اند و با بحث و انتقاد زیاد، بالأخره امروزه ما همه آن مطالب را در صدها جلد کتاب مفردات پزشکی، طب گیاهی و فارماکوپه ها و کدکس ها که در دانشکده های پزشکی و داروسازی دنیا تدریس می شود، می بینیم.

 چون ما معتقدیم که دانستن این مطلب و نظیر چنین حقایقی برای ما ایرانیان از هر چیز لازم تر است، در اینجا به بعضی نکات و نمونه های برجسته و حساس اشاره می کنیم تا بر خوانندگان با کمال وضوح و صراحت ثابت شود چگونه پزشکان قدیم ایران، پیش کسوت، استاد و معلم پزشکان کنونی دنیا هستند.

 در کتاب سلامت و تغذیه به وسیله گیاهان تألیف درومر چنین می خوانیم:

 «سابقا قائل بودند که آویشن خاصیت تقویت قوای دماغی دارد و ذهن را روشن و حافظه را زیاد می کند. پس از آن مدتی منکر این خاصیت شدند، ولی تحقیقات جدید نشان داد که آویشن واقعا هوش را برمی انگیزاند و نیز در تحریک گردش خون و اعمال جنسی مؤثر است.»

 حال ملاحظه فرمایید که در این باره تحفه حکیم مؤمن چه می نویسد. تحفه چنین می نویسد:

 «و چون شب وقت خواب مقدار یک مثقال آن را بخورند و بخوابند و مداومت بر آن نمایند ذهن را تقویت بخشد و رنگ رو را نیکو گرداند.»

 و در جای دیگر می نویسد: «آویشن مبهی (برانگیزنده قوای جنسی) است».

 لئونس کارلیه در کتاب سبزی ها و میوه های شفابخش، درباره آویشن شیرازی از قول پروفسور تروسو نقل می کند و می گوید: «آویشن دشمن سم است». می دانیم که تروسو یکی از بزرگ ترین و معروف ترین پزشکان کشور فرانسه بوده که درست یک صد سال پیش درگذشته است. از آن زمان تا امروز، علاوه بر ضدّ سم بودن آویشن، ضد عفونی بودن و ضد باکتری بودن آن نیز توسط پزشکان اروپا کشف و اظهار شده است، ولی اگر به کتاب تحفه حکیم مؤمن مراجعه کنیم، خواهیم دید که در خواص آویشن کلمه «با قوت تریاقیت» ذکر شده است. تریاق در اصطلاح قدما به معنی ضدّ سم است و آن را به مفهوم وسیع تری هم به کار می برند که عبارت است از ضد زهر حشرات، حیوانات موذی و ضد عفونت در بیماری ها. چنان که حکیم مؤمن می نویسد:

 «مربای آن با شکر و یا عسل [و به دستور گلقند] دو مثقال آن در دفع سموم و امراض نام برده قوی الاثر است. هم چنین است آشامیدن دو مثقال آن با عسل جهت گزیدن عقرب و سایر حشرات و …»

 حتی همان طور که امروزه معتقدند، می نویسد:

 «مخرج اقسام کرم معده و حب القرع است.»

 ۴- خواص آویشن در کتب قدیم

 خواص متعددی که امروزه برای آویشن قائل اند و ما آن ها را شرح دادیم، در تحفه حکیم مؤمن نیز دیده می شود که عینا با توضیحاتی در پرانتز نقل می کنیم:

 «محلل ریاح [نفخ معده و روده ها را از بین می برد]؛ مشهی غذا [اشتهاآور]؛ مبهی [قوه باه را زیاد می کند]؛ منقّی ریه و معده و جگر و امعاء از رطوبات و بلغم [ترشحات مخاط؛ یعنی، موکوس را از سطح مخاطی ریه، معده، جگر و امعاء پاک می کند و به همین جهت، همان طور که گفتیم در گریپ، سرفه برنشیت، سیاه سرفه و … مفید واقع می شود].

 مسکّن وجع دندان [درد دندان]؛ مسکّن ورک [استخوان و مفصل تهی گاه]؛ مسکن وجع مثانه و رحم مدر بول [ادرارآور است]؛ مدر حیض [در بانوانی که قاعده شان قطع شده است، مؤثر واقع می شود]؛ خوردن آن با آب انجیر جهت ربو [آسم] و سرفه نافع است و با انجیر خشک عرق آورد [معرق است] و رنگ رو را نیکو گرداند.

 رافع قولنج بلغمی و ریحی است [قولنج ها به علت تشنج بروز می کنند و آویشن، قولنج، یعنی، تشنج را برطرف می کند پس به نوعی آنتی اسپاسمودیک است]؛ با آب کرفس جهت تفتیت حصات [خرد شدن سنگ] و عسر البول[سختی دفع ادرار]؛ مضغ [جویدن] آن جهت تسکین درد دندان؛ با اطعمه غلیظ باعث خوشبویی و سرعت انحدار [گذشتن غذا] و زیادتی لذت و لطافت آن ها است، مانند هریسه گندم [حلیم] و باقلا و عدس و کله پاچه و گوشت گوساله و مانند آن ها [توضیح آنکه غذاهای ثقیل، مانند حلیم، باقلا، عدس، کله پاچه و گوشت گوساله را برای اینکه زودهضم و از معده داخل روده ها شود و نیز گازها و نفخ حاصل از آن دفع گردد، به آن ها آویشن کوبیده را مانند ادویه اضافه می کردند. امروز هم در اروپا به عنوان ادویه معمول است]؛ محلل ریاح و نفخ حاصله از غذاها؛ ضماد آن با عسل جهت عرق النسا و وجع ورک.»

 آنچه ذکر شد، قسمتی از خواص آویشن بود که در تحفه حکیم مؤمن آورده شده است و در کتاب های اروپایی هم هست، علاوه بر اینها، چند خاصیت دیگر نیز در تحفه دیده می شود که در کتاب های کنونی نیست، از جمله اینکه «هرگاه آن را با پنیر تازه تناول کنند و به این کار هر روز ادامه دهند، جهت تسمین بدن (چاق شدن) مفید است؛ جویدن آن برای تقویت چشم نافع است؛ اگر آب آویشن تازه را که از کوبیدن و فشردن آن به وجود می آید، صاف کرده به چشم بچکانیم، جهت رفع بیاض (سفیدی قرنیه یا لک قرنیه) مفید است و قطور آن (چکاندن در گوش) جهت رفع ثقل سامعه و با شیر جهت تسکین وجع (درد) آن نافع است؛ هم چنین آشامیدن جوشانده آن با مقدار مساوی با عناب جهت تصفیه خون مفید است.»

 دومین گیاه طبی که قرن ها مورد توجه ایرانیان بوده است، با ذکر شواهد و مثال و تطبیق با طب جدید در معرض قضاوت خوانندگان قرار گرفت. منظور اینکه خوانندگان توجه داشته باشند: آنچه می نویسیم ادعا نیست، حقیقت است، حقیقتی محض. ایرانی باید افتخار کند که پدرانش پیش کسوت پزشکی دنیا بوده اند.

مصلح ؛: سرکه انگور + عناب + در ترکیبات ماست و دوغ+ مضر پوست خشکها+ سقط کننده جنین

 منابع مجموعه آثار دکتر سید جلال مصطفوی کاشانی، ج ۲ 

http://www.tim.ir/teaching/611

سایت معتبر انجمن تحقیقات طب سنتی ایران